Met 12 koepels is de Bure Plateau Radio Telescope voltooid

Frankrijk Persbureau, Geplaatst op woensdag 28 september 2022 om 13:14 uur

En twaalf koepels van de krachtigste millimetrische radiotelescoop op het noordelijk halfrond, gelegen op een hoog plateau in de Alpen, waarvan de waarnemingen ontdekkingen beloven, variërend van de vorming van nabijgelegen kometen tot de oorsprong van leven in het universum.

Tout visiteur de l’obervatoire NOEMA (Northern extended millimeter array) termine à pied et à 2.550 mètres d’altitude le trajet qui débouche sur un alignment de couples scintillantes au soleil, dans un decor zeldzame minerale vibesemé van sneeuw.

De installatie heeft al “grote vooruitgang in de astronomie mogelijk gemaakt, zoals het zien van de harten van sterrenstelsels”, legt hij uit, terwijl de kleine ijzige wind over het Bure-plateau (Hautes-Alpes) raast, Frédéric Gueth, astronoom en adjunct-directeur van de Millimeter Radio Astronomie Instituut (IRAM).

Opgericht in 1979 op initiatief van het Duitse Max Planck Instituut en het Nationaal Centrum voor Wetenschappelijk Onderzoek (CNRS), werd het later vergezeld door het Spaanse Nationaal Geografisch Instituut (IGN). De pionier is lange tijd de Pico Veleta Large Radio Telescope in Spanje geweest, met een diameter van 30 meter.

Grootte is belangrijk in de radioastronomie in millimeters voor het oppikken van signalen van zeer zwakke elektromagnetische golven. Het sterrenstelsel zendt deze golven bijvoorbeeld uit met frequenties variërend van röntgenstralen, de meest energieke, via zichtbaar licht, tot radiogolven, de minst energieke (millimeters en centimeters).

Radiogolven zijn die in het “koude” universum, d.w.z. “alles behalve de sterren”, dat is het NOEMA-universum.

De aluminium koepels van Bure hebben een diameter van slechts vijftien meter, maar hun analytische kracht ligt deels in hun aantal, dat sinds dit jaar is toegenomen van zes in 2014 naar twaalf, en deels in hun samenstelling.

– virtuele koepel –

Hoewel ze elk 120 ton wegen, zijn ze gerangschikt op twee sporen die de letter T vormen.

Dit is de truc van de interferometrie-observatietechniek: het bestaat erin op exact hetzelfde moment hetzelfde object in de ruimte te richten met verschillende koepels, die een virtuele koepel vormen zo groot als de afstand die het verst van de andere scheidt.

Dan is het aan de ketting, een bescheiden ogende supercomputer die in een kleine ruimte bij het observatorium is gehuisvest, om de ontvangen signalen samen te stellen met behulp van bekwame berekeningen om een ​​enkel beeld op te halen.

Winter ziet de opstelling van koepels die de brede configuratie overspannen, met een maximale afstand van 1,7 km. Dit is het “belangrijkste observatiemoment, wanneer het perfect is met droge, koele, gestage lucht”, legt Frederic Gith uit.

De installatie draait om een ​​imposante onderhoudshal met daarin een kleine NOEMA-controlekamer. De kabelbaan, bestemd voor apparatuur, vervoert de apparatuur die nodig is om de koepels te onderhouden en om de permanent bewoonde woonbasis te bevoorraden.

– ‘Bricks of life’ –

De basis is toegankelijk via een pas die beschermt tegen slecht weer en sneeuw die binnenkort het plateau zal bedekken.

De koepels worden bekeken als melk boven een vuur, met een verwarmingssysteem zodat sneeuw noch dauw hun waarnemingen verstoren.

In de controlekamer stuurt operator André Rambaud hun begeleiding voor een set monitoren. “Laten we acht sterrenstelsels gaan spotten, tien of twaalf miljard lichtjaar van ons verwijderd, die de koepels vijf uur lang zullen volgen”, zegt hij met een glimlach.

L’astronome d’astreinte, Edwige Chapillon, de l’Iram, choisit l’ordre d’observation des projets qui ont été acceptés –jusqu’à près de 500 par an–“en fonction de leur nature et du temps qu ‘Doen”.

NOEMA-wetenschap is niet de meest aantrekkelijke, zijn astronomen het erover eens. Het is moeilijk om te concurreren met het grote publiek met bijvoorbeeld de verbluffende beelden van de nieuwe James Webb Space Telescope.

Maar de ‘enorme tijdmachine’, zoals Edwig Chapellon, een specialist in extragalactische waarnemingen, het noemt, boekt cruciale vooruitgang in het begrijpen van het universum.

De observatoria van Eram hebben bijna de helft van de bekende interstellaire deeltjes gedetecteerd, ‘de bouwstenen van het leven in het universum’, merkte de astronoom op.

Dankzij NOEMA konden astrofysici de temperatuur van het jonge heelal nauwkeurig bepalen, minder dan een miljard jaar na de oerknal.

Het Iram-netwerk maakt deel uit van de EHT-samenwerking (Event Horizon Telescope), die ’s werelds grootste radiotelescopen (waaronder Alma op het zuidelijk halfrond) samenbrengt, die de eerste beelden van zwarte gaten produceerden. NOEMA is in 2021 toegetreden tot het netwerk en zal daar gemakkelijk zijn plek vinden.

pcl/juc/fmp/